Tijdens de Masterclass ‘Mobiliteit en bereikbaar Zuidoost’ op 25 mei 2023, werd duidelijk dat mobiliteit onlosmakelijk is verbonden met verstedelijking. Een actueel onderwerp dus voor Zuidoost en Amstel III. Daar komen tot 2040 immers flink wat huizen, kantoren en voorzieningen bij. Gastspreker voormalig wethouder mobiliteit Pieter Litjens benadrukte dat bij mobiliteit de mens altijd centraal moet staan.
‘Jullie kennen de discussie’, zo leidt directeur van Zuidoost City Saskia Bosnie de ‘Masterclass Mobiliteit en bereikbaar Zuidoost’ in. De toehoorders komen uit het bedrijfsleven, de gemeente, woningcorporaties of zijn ontwikkelaars. Ook zijn er twee studenten van ROCVA onder het publiek. Bosnie vervolgt: ‘Parkeerplaatsen moeten weg, ten gunste van meer groen. Er komen heel veel woningen bij in Zuidoost, dus moeten we ook nadenken over mobiliteit.’
Inmiddels is het Mobiliteitsplan voor Zuidoost vastgesteld door de gemeente. De invulling ervan komt de komende tijd aan de orde, reden om mobiliteit in Zuidoost nog eens nader te bekijken. Gastspreker is Pieter Litjens. Professioneel en privé is en was Litjens nauw verbonden met Zuidoost. Hij was er stadsdeelwethouder en woonde er. Ook was hij wethouder van de gemeente Amsterdam met o.a. mobiliteit in zijn portefeuille. Tegenwoordig is hij directeur van CROW, onafhankelijk kennisplatform op het gebied van o.a. mobiliteit.
De 15-minutenstad
In zijn presentatie ‘De toekomst van mobiliteit’ belicht Litjens de vele kanten van mobiliteit. De toekomst daarvan is onlosmakelijk verbonden met verstedelijking, die almaar voortschrijdt: in 2050 wonen 9 miljard mensen in steden over de hele wereld. Dichterbij is er vooralsnog weinig aandacht voor de vraag: hoe richten we de openbare ruimte in de stad in, ziet Litjens.
Die inrichting is vaak ook stelt hij, een kwestie van politieke lef. Lef, waarvan bijvoorbeeld de burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, bewees die wél te hebben toen ze besloot 650 km aan fietspaden in Frankrijks hoofdstad aan te leggen. Niet dat je er dan bent, want er is ook nog zoiets als de 15-minutenstad. Dat principe schrijft voor dat alle voorzieningen te bereiken moeten zijn binnen 15 minuten lopen c.q. fietsen. ‘Mobiliteit gaat hand in hand met de inrichting van de openbare ruimte’, aldus Litjens.
Tot 2040 komen er 50.000 woningen bij in Zuidoost. In Amstel III worden 15.000 woningen gebouwd. De toename van mobiliteit in de Metropool Regio Amsterdam (MRA) bedraagt minstens 20 procent. Dus er moet echt wel iets gebeuren, stelt Litjens, die vervolgens het inrichtingsprincipe STOMP opvoert (zie kader STOMP). Daarbij, benadrukt hij, staat ook en vooral de mens centraal.
Geen auto pesten
Kijk je bijvoorbeeld naar de P van privéauto uit het STOMP-schema, dan moet die auto een forse stap terug doen, maar dan ook en vooral vanuit bewoners zelf. Litjens noemt het voorbeeld van het afsluiten van de kop Vijzelgracht voor autoverkeer. ‘Nee’, zegt hij, ‘dat is geen auto pesten, deze ingreep draagt bij aan de leefbaarheid en het geluk van bewoners, daar gaat het om.
Bij ‘autoluw’ schreeuwen sommige ondernemers moord en brand, want dan kan niemand meer voor de deur van bedrijven parkeren om hun koelkast op te halen. Maar daar hebben we nu Cool Blue voor! Een interessant voorbeeld is de Weesperstraat in het centrum van Amsterdam, die voor een periode van zes weken wordt afgesloten voor autoverkeer. Hartstikke goed om te zien welk effect dit heeft op de bereikbaarheid, maar ook de leefbaarheid van de binnenstad.
De belangrijkste vraag is: wat voor stad willen wij zijn? Daarbij spelen factoren als inclusiviteit van bereikbaarheid, en duurzaamheid en klimaatbescherming een rol. Denk alleen al aan hoe de temperatuur kan oplopen in verstedelijkt gebied. In Zuidoost is de auto nog steeds dominant. Maar alleen autobereikbaarheid is niet de weg.’
Op de vraag van Zuidoost City-directeur Saskia Bosnie welke tip Litjens zou hebben voor ontwikkelaars, is zijn antwoord dat er vooral op de lange termijn moet worden gedacht. Ook is meer groen toevoegen wenselijk. Litjens: ‘Dat is goed voor de waarde en de beleving.’
‘Rug recht houden’
Saskia Bosnie leidt de daaropvolgende discussie en vragenronde. Bewoner Andro Bottse van CoForce: ‘Ik kan niet van winkelcentrum Karspeldreef Kraaiennest naar ArenAPoort. Er zijn wel mooie fietspaden, maar sommige houden opeens op. Voor parkeren wil ik het liefst een blauwe zone (korte tijd gratis parkeren met parkeerschijf, red.) in mijn buurt.’ Litjens: ‘Een blauwe zone kost geld en de handhaving is lastig. Als er geen overlast wordt ervaren moet je geen maatregelen nemen. Neem je wel maatregelen, dan is het zaak die goed uit te leggen.’
Op de vraag van Saskia Bosnie over hoe er dan wordt gecommuniceerd, antwoordt Linda Leber van Urban Site Development: ‘Iedereen wordt dit jaar ingelicht, en in een participatieproces worden wensen van de bewoners opgehaald.’ Leber noemt ook het evenementenverkeer. ‘Waarom moeten mensen allemaal met de auto komen? Mensen van wat verderop willen best met het OV, maar nu is dat moeilijk.
Ook is er sprake van evenementenverkeer in Amstel III, waar straks meer mensen wonen.’ Eva Bartelema van Beelen Mobility en van Ellermeyer, zegt: ‘Als je mensen duidelijk maakt wat ze te wachten staat: dat die parkeerplaatsen er niet komen, dan weten mensen dat en stellen zij zich erop in.’ Pieter Litjens: ‘Dan moet er ook wel OV-bereikbaarheid worden geregeld. Voor de toekomstige ontwikkeling van Haven Stad bijvoorbeeld is het nodig dat nu al besluiten worden genomen over hoogwaardig openbaar vervoer. Bepaal dus snel waar bijvoorbeeld metrohaltes moeten komen. Langetermijndenken is hierbij essentieel.’
Parkeergarage of deelmobiliteit?
Litjens haalt een voorbeeld aan van een buurt bij de RAI. ‘Mensen willen daar toch parkeren, ze gaan klagen en gaan ermee naar de krant. Dan is het zaak om je rug recht te houden en alternatieven te bieden: een parkeergarage of busjes inzetten. Er kan meer dan je denkt, zeker als je meer OV en een nachtnet aanlegt.’
Meerdere vragen komen langs. Zoals: in Amstel III komen mensen te wonen, dan wordt CO2-uitstoot merkbaar. Wordt daar rekening mee gehouden in het mobiliteitsplan? Kiezen we voor een parkeergarage onder de grond of voor deelmobiliteit? Hoe zit het met de luchtkwaliteit, komt er een zero emissiezone? Welke technische ontwikkelingen komen eraan?
Zuidoost Citydirecteur Saskia Bosnie sluit de bijeenkomst af en benadrukt het belang van korte lijnen en updates voor de mensen in Zuidoost.
1. Stappen: hoe zorgen we voor een gebied met voorzieningen op loopafstand? En hoe zorgen we voor aantrekkelijke looproutes en verblijfsruimtes voor verschillende doelgroepen?
2. Trappen: hoe zorgen we ervoor dat voorzieningen bereikbaar zijn met de fiets? Hoe zorgen we voor directe en comfortabele fietsroutes?
3. Openbaar vervoer: hoe sluiten we het nieuwe gebied aan op het OV-netwerk? Kunnen we OV-voorzieningen en gebiedsfuncties combineren?
4. Mobility as a Service: welke mobiliteitsdiensten bieden we aan? Komen er hubs, en waar? Welke vormen van MaaS bieden we aan?
5. Privéauto: moet het gebied bereikbaar zijn voor privéauto’s? En op welke manier? Wat betekent dat voor parkeervoorzieningen?
Tekst Annemiek Huijerman Fotografie Jeremy Paesch